Müsteşar Prof.Dr. Mustafa ÖZTÜRK
Şehirlere göç hızlı şekilde devam etmektedir. Bugün dünyada insanların %50’i şehirlerde yaşamaktadır. Bu oran Türkiye’de %75’e ulaşmış durumdadır.
Bu nedenle kaliteli, güvenli, temiz, sağlıklı ve çevreyle uyumlu şehirlerde insanların yaşaması için sürdürülebilir şehirleşme temel kriterdir. Sürdürülebilir şehirleşmenin odağında insan vardır. Sürdürülebilir şehirleşme şartlarını sağlamak için 14 kriter vardır.
Bu kriterlerden en önemlisi ulaşımdır. Artık şehirlerde enerji yoğun ulaşımımdan enerji az yoğun ulaşım sistemine geçme zamanıdır. Böylece ulaşım kaynaklı hava kirleticilerin (PM2.5, SOX, NOX,NMVOCs ve CO vb) salımı ve sera gazı karbon dioksit emisyonu minimize edilir.
Şehirlerde yollardan uzaklaştıkça hava kirliliği azalmaktadır. Yol kenarlarında hava kirliliği konsantrasyonu yerleşim bölgelerine göre 3 kat daha yüksektir.
Şehirlerde temiz ulaşım sistemlerinden ve ulaşım kaynaklı sera gazı ve hava kirletici emisyonları azaltmanın yollarından biriside bisiklet yollarıdır.
200’ün üzerinde şehirde bisiklet, ulaşımın bir parçası olarak kullanılmaktadır. En iyi şehirler, kolay, güvenli ve rahat bisikletle ulaşım sistemi imkanı sunmaktadır.
Sürdürülebilir şehirleşmede akıllı ulaşım ve daha akıllı bisiklet yolları ve yaya yolları, altyapı sisteminin temel esasıdır. Bisiklet yolları alt yapı sistemi toplu taşıma sistemi ile entegre edildikçe ulaşım kaynaklı egzoz kaynaklı hava kirleticiler ve sera gazı CO2 emisyonları minimize edilir. Böylece düşük karbonlu şehir içi ulaşım çözümleri geliştirilir. Bu yüzden bisiklet dostu kentsel tasarım çalışmalarında, yaya ve bisiklet ulaşım odaklı planlama yapmak gereklidir. Şehirlerde, sağlıklı, ekonomik ve çevreci taşımacılık için, bisiklet yolları ve bisiklet toplu taşıma altyapı yatırım çalışmalarını hızlandırmalıyız. Yerel yönetimler, ulaşımda sürdürülebilir yollar planlamalıdır.
Şehirlerimiz, işe, okula ve alışverişe bisiklet yollarından da ulaşacak şekilde planlanmalı ve uygulamaya konmalıdır. Bu konuda bisiklet yolları mevzuatı çalışmaları yürürlüğe girdi (Şehir içi yollarda bisiklet yolları, bisiklet istasyonları bisiklet park yerleri tasarımına ve yapımına dair yönetmelik). Bu Yönetmeliğin amacı, şehir içi yollarda bisikletlerin ulaşım amacıyla kullanılmasını sağlamak, bisiklet yolları, bisiklet istasyonları ve bisiklet park yerlerinin planlanması, tasarlanması, yapılması ve işletilmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Bisiklet yolları olan şehirlerde işe, okula ve alışverişe bisikletle gidip gelmek hem kolay ve ucuz hem de sağlıklı olmaktadır.
Türkiye'de plancılara, gençlere ve belediyelere bisiklet kültürünü aşılamak gereklidir. Bu yüzden yerel yönetimler, şehirlerde hayat kalitesini yükseltmek, hava kalitesini iyileştirmek ve ulaşımı kolaylaştırmak için bisiklet yolu yapmalıdırlar.
Bisikletleri, ulaşım aracı olarak kullanmak için sıcak noktalarda bisikletpark yerleri yapmak gereklidir. Bu yüzden bisiklet yolları yapılacak şehirlerde, yol güzelgahının toplu taşıma ile entegrasyonu ve park yerlerinin oluşturulması bütüncül olarak planlanmalıdır. Bisiklet park yerleri için büyük alanlara ihtiyaç yoktur.
Bisiklet, temiz, güvenli, kolay satın alınabilen ve sağlıklı ulaşımın sürdürülebilir şeklidir.
Şehirlerde bisiklet kullanımı ve bisiklet yolları arttıkça, trafik tıkanıklığı, fosil yakıt kullanımı, gürültü kirliliği ve hava kirliliği minimize edilir.
Bisiklet bakım ve onarım maliyeti araç bakım onarım maliyetine göre fevkalade düşüktür.
2009 yılı verilerine göre AB ülkelerinde sera gazı emisyonunun %24’ı ulaşım kaynaklıdır. Türkiye’de ise bu oran %15,04 dolayındadır.
Bisiklet, benzinli araçlara göre 10 kat daha az sera gazı CO2 salımlamaktadır. Farklı ulaşım araçlarına göre km seyahat başına sera gazı CO2 salımı;
• Bisiklet, 21 gr,
• Elektrikli bisikletler, 22 gr,
• Toplu taşıma otobüsleri, 101 gr,
• Otomobiller, 271 gr’dır.
Yukarıdaki veriler incelendiği zaman ulaşım kaynaklı sera gazı CO2 emisyonunu azaltmak için bisiklet yolları dahil alternatif ulaşım sistemi geliştirmek gereklidir.
Okul çevresine güvenli yaya ve bisiklet yolları yapılarak gençlerin fiziksel aktiviteleri artırılabilir ve aşırı kilolanmaları önlenebilir.Şehirlerde bisiklet ve yaya yolları arttıkça obezite ile ilişkili hastalıklar (tip II diyabet, kalp-damar hastalığı) ve insanların sağlık merkezlerine müracaatları azalmaktadır. Ayrıca bisiklet kullanımı, kardiyovasküler hastalığı ve ruh sağlığı bozukluğunu minimize eder.
Bisiklet yolları, vatandaşların şehirlerde yaşanabilirliği üzerinde olumlu etki yapar.
Üniversite yönetimleri, kampuslarında bisiklet yolları yaparak kampüs içi ulaşımı bisikletle yaptırabilirler.
Yerel yönetimler, şehir içinde kargo, yemek dağıtımı, damacana su ve posta vb gibi taşımaları bisikletle yapılacak şekilde bisiklet yolları yapabilir.
İskandinavya ülkelerinde yaya ve bisikletle okula gitme oranı %45'den %68'e yükselmiştir. 800 bin kişinin yaşadığı Amsterdam'da 1 milyonbisiklet var ve her gün 2 milyon km yol alınıyor. Bisiklet, Amsterdam, kent merkezinde % 48 ve üniversite kenti Groningen'de % 61 (eğitim kurumları gezilerinde %70) kullanılmaktadır. Kopenhag şehir yönetimi, 2015 yılı sonuna kadar bisikletle işe gitme oranını %50'e çıkararak dünyanın en iyi bisiklet kenti olmayı başarmıştır. Hollanda, Japonya, Finlandiya, İsveç, Almanya ve Belçika’da işe, okula ve alışverişe bisikletle gidip gelme oranı sırasıyla %25, %15, %9, %9, %9 ve %8’’dir.
Norveç ulaşım kaynaklı emisyonu minimize etmek için, bisiklet yolları ağı oluşturmak dahil, büyük yatırımlar yapmayı planlamaktadır.
Belediyeler, toplu taşıma ile uyumlu bisiklet yolları ve parkları yaparak sağlık ve çevre dostu bisiklet kullanmayı özendirmelidir. AyrıcaBisiklet, düşük gelir grubu insanlar için ekonomik bir ulaşım aracıdır.Şehirlerde insanlar, 3-5 km hedeflere bisiklet kullanmayı tercih etmektedirler. Yani şehir içi bölgelerde kısa mesafeli ulaşım için en iyi ulaşım aracı bisiklettir.
Çeşitli ülkelerde kişi başına bisikletle günlük olarak yapılan mesafe;
• İngiltere, 0.1 km,
• İtalya, 0.2 km,
• Avusturya, 0.4 km,
• Norveç, 0.4 km,
• İsviçre, 0.5 km,
• Finlandiya, 0.7 km,
• Almanya, 0.9 km,
• İsveç, 0.9 km,
• Belçika, 0.9 km,
• Danimarka, 1.7 km
• Hollanda, 3 km,
Şehirlerde Karbon Ayak İzini En Aza İndirmek için bisiklet ulaşım yolları oluşturmak şarttır.
